بیماری سرطان علیرغم پیشرفت‌های قابل‌توجه علم پزشکی، همچنان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های قرن حاضر و دومین علت مرگ‌ومیر پس از بیماری‌های قلبی و عروقی به شمار می‌رود.

افرادی که دچار این بیماری می‌شوند، تا سال‌ها پس از تشخیص بیماری، تأثیر سرطان را در زندگی خود احساس می‌کنند؛ چراکه این بیماری به‌عنوان یک پدیدهٔ اجتماعی، عملکردهای روزانه و فعالیت‌های اجتماعی فرد را دچار نابسامانی می‌کند و توانایی افراد را برای انجام نقش‌ها و مسئولیت‌های معمول تغییر می‌دهد.

درگذشته اکثر مرگ‌ومیرها به بیماری‌های عفونی مربوط می‌شد، در دهه‌های بعدی بیماری‌های قلبی جایگزین بیماری‌های عفونی شدند و در حال حاضر نیز سرطان جای بیماری‌های قلبی را گرفته و به مشکل این دهه تبدیل‌شده است.

پیامدهای روانی و جسمانی ناشی از ابتلا به انواع سرطان‌ها ما را بر آن داشت تا در این زمینه با دکتر پوریا عادلی متخصص رادیوتراپی آنکولوژی و دبیر انجمن سرطان اصفهان به گفتگو بنشینیم که شرح آن را به‌تفصیل ازنظر می‌گذرانید؛

• جناب آقای دکتر عادلی به نظر شما مهم‌ترین دلایلی که امروزه منجر به افزایش ابتلا به انواع سرطان‌ها شده، چه هست؟

علت‌های متفاوتی باعث افزایش ابتلا به این بیماری شده، درواقع تغییرات سبک زندگی و پیش رفتن از سبک زندگی شرقی به سمت زندگی غربی موجب ابتلا به سرطان و افزایش اکثریت انواع سرطان‌ها شده است.

از سویی مسائل جانبی مثل آلودگی هوا، تغییرات جوی و موارد این‌چنینی ما را به این سمت برده است؛ ولی عمده‌ترین عامل سرطان در عصر حاضر را می‌توان افزایش تشخیص موارد سرطان و افزایش طول عمر دانست، زیرا فردی که چند دهه پیش قرار بود براثر یک بیماری عفونی در کودکی فوت کند، اکنون در میان‌سالی و بزرگ‌سالی مبتلا به سرطان شده است، بنابراین مجموعه‌ای از عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد سرطان مؤثر هستند، به‌عنوان‌مثال رژیم‌های غذایی، الکل، سیگار و حتی برخی از ویروس‌ها در ایجاد بعضی از انواع سرطان‌ها دخیل هستند.

• گاهی شنیده می‌شود کشور دچار سونامی سرطان شده است، این موضوع تا چه اندازه صحت دارد؟

اگرچه افزایش متعادلی از آمار سرطان در کشور وجود دارد، اما به معنای وجود سونامی سرطان نیست. گاهی شاهد این ادعا نیز بودیم که سرطان در ایران بالاترین نرخ را دارد که به‌هیچ‌وجه این‌طور نیست.

با توجه به اینکه ما یک کشور درحال‌توسعه هستیم، نرخ سرطان نیز مانند دیگر کشورهای درحال‌توسعه اندکی رشد داشته است؛ اما ایران در قیاس با کشور ترکیه که از بسیاری جهات شبیه به هم هستند، نرخ سرطان کمتری دارد. ازاین‌رو هرچه به سمت غرب و کشورهای توسعه‌یافته پیش برویم؛ سرطان بیشتر می‌شود.

درواقع امروز سرطان در کشور باسطح اجتماعی -اقتصادی مردم متناسب بوده و تغییر خاصی نداشته است.

• آیا سرطان هنوز هم بیماری خطرناکی به شمار می‌رود؟

سرطان؛ امروز بیماری کشنده سابق نیست، بلکه در اکثر مواردکاملاً” قابل‌درمان و در برخی موارد با بهبودی قابل ملاحظه همراه ای داشته و تبدیل به بیماری مزمن می‌شود که با درمان‌های نگه‌دارنده می‌توان به حفظ بیمار کمک کرد، اما به‌هرحال ابتلا به سرطان برای هر خانواده و فرد استرس به همراه داشته و در کنار استرس ابتلا، استرس هزینه‌های درمان نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

به این دلیل که هزینه‌های درمان از سه بخش جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی تشکیل‌شده که در اکثر موارد هزینه‌های بخش جراحی پرداخت می‌شود، ولی برای دو بخش بعدی با مشکل مواجه می‌شوند.

• با توجه به اینکه هزینه‌های شیمی‌درمانی در بخش سرطان بالا است، به نظر شما تحت پوشش قرار گرفتن داروها توسط بیمه تا چه اندازه و به چه شکل باید صورت بگیرد؟

برای هزینه کرد شیمی‌درمانی در بخش دولت و جامعه می‌بایست به شکل معقولانه‌ای نگاه کرد. اگر بخواهیم کلیه داروهایی که در دنیا هستند تحت پوشش بیمه قرار دهیم، نه معقول است و نه منطقی؛ چون علاوه بر هزینه‌های بسیار زیادی که در پی دارد، اثربخشی برخی داروها نیز آن‌قدر نیست که بتوان این هزینه‌های کلان را پرداخت، اما در حالت کلی تمامی داروها باید در دسترس مردم باشند تا هرکس خواست استفاده کند و این حق برای مردم محفوظ بماند.

از طرفی اگر خود بیمه‌گر بخواهد متصدی این تشخیص باشد تا حدود زیادی با اصل تلاقی منافع در تضاد است، همچنین خیلی مواقع علم کافی در این زمینه وجود ندارد و گاهی ناخواسته پوشش بیمه ای به بعضی داروها تعلق می‌گیرد و به برخی داروها پوشش های لازم داده نمی‌شود، لذا در بحث شیمی‌درمانی باید با دقت و احتیاط پیش رفت، چراکه نه می‌توان داروها را کنار گذاشت و نه یکسره همه را تأیید کرد و هزینه‌های جانبی فراوانی را به کشور تحمیل نمود.

برای این کار به سیاست و رویکرد علمی صحیح نیاز است؛ نه رویکرد مقطعی و دستوری یا اعمال‌نظر کارشناسانی در امر تأیید داروهای شیمی‌درمانی که اصلاً صاحب‌نظر نیستند، بنابراین حلقه مفقوده این امر برای تأیید یا عدم‌تأیید داروها توسط بیمه را باید در انجمن‌های علمی مثل انجمن سرطان یافت.

• در زمینهٔ رادیوتراپی وضعیت هزینه‌ها به چه شکل است؟

هزینه‌های رادیوتراپی نسبت به شیمی‌درمانی بسیار کمتر است، اگرچه هزینه تأمین دستگاه ازنظر رقمی بالا است و حدود 40 حتى ال 50 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، اما عده زیادی شامل بیش از ده‌ها هزار بیمار می‌توانند از آن استفاده کنند.

ما در کشور با کمبود تعداد دستگاه‌های رادیوتراپی، تقطیع ورود آن‌ها، ندادن مجوز به متقاضیان تأسیس مراکز رادیوتراپی و عدم واقعی شدن تعرفه‌ها با توجه به افزایش قیمت دستگاه‌ها مواجه هستیم که مشکلات فراوانی را در این عرصه به بار آورده است.

• اصفهان ازنظر دارا بودن دستگاه‌های رادیوتراپی در چه وضعیتی قرار دارد؟

بر اساس آمار جهانی به ازای هر 300 هزار نفر باید یک دستگاه رادیوتراپی وجود داشته باشد که این آمار در کشور ما به‌مراتب فاصله دارد و در شهر اصفهان نیز از وضعیت مساعدی برخوردار نیست.

درگذشته شهر اصفهان درزمینهٔ رادیوتراپی پیشتاز بود و به‌نوعی مادرِ دستگاه‌های شتاب‌دهنده محسوب می‌شد، به این دلیل که اولین دستگاه رادیوتراپی کشور در اصفهان نصب شد و از شهرهای دیگر حتی تهران به اصفهان مراجعه می‌کردند، اما امروز به علت کم‌لطفی و کم‌کاری‌های برخی شاهد سیل بیمارانی هستیم که در لیست انتظار درمان قرار دارند.

بنابراین در حال حاضر ازنظر تعداد دستگاه رادیوتراپی، کیلومترها با استانداردهای جهانی فاصله‌داریم، اگرچه تمام زیرساخت‌های نیرویی، نرم‌افزاری و نیروی انسانی را برای اجرای مدرنترین روشهای رادیوتراپی در کشور داریم؛ اما متأسفانه به دلیل کمبود تعداد دستگاه‌ها قادر به انجام این کار نیستیم.

• به نظر شما راهکار برون‌رفت از این مشکل چیست؟

به‌شخصه معتقدم بخش دولتی و دولت در این زمینه نمی‌تواند کاری انجام دهد، ازاین‌رو بخش خصوصی می‌بایست ورود پیدا کند و پا به میدان بگذارد و دولت و بخش دولتی با حمایت از بخش خصوصی، زیرساخت‌های لازم را به لحاظ قانونی تأمین کنند.

همچنین سازمان‌های پوشش بیمه‌گر با یک دیدگاه مجزا درزمینهٔ پرداخت و مبالغ در خصوص مباحث رادیوتراپی برخورد کنند تا صف طولانی بیماران در نوبت درمان؛ کوتاه شود.

• درمان یا بهبود سرطان در سال‌های اخیر افزایش پیداکرده، دلیل این امر را چه می‌دانید؟

بر اساس آمار جهانی که منتشرشده، 40 درصد بیماران سرطانی با درمان که ترکیبی از جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی است؛ قابل‌بهبود هستند، 30 درصد بیماران زندگی طولانی و قابل قبولی خواهند داشت و 30 درصد دیگر نیز کاندید درمان‌های تسکینی برای افزایش طول عمر هستند.

این آمار نشان می‌دهد هرقدر به تشخیص زودهنگام درزمینهٔ سرطان دست پیدا کنیم، آمار قابل‌توجهی می‌توانند با درمان؛ بهبود پیدا کنند یعنی بیش از 40 نسبة مئوية.

• آمار سرطان در اصفهان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در حال حاضر بیشترین آمار سرطان در کشور مربوط به تهران است، اصفهان نیز همچون دیگر شهرهای توسعه‌یافته مبتلا بوده، اما آمار بالاتری نسبت به بقیه شهرهای کشور ندارد.

• طرح غربالگری تا چه اندازه در تشخیص زودرس و پیشگیری از بیماری‌ها کمک‌کننده است؟

با توجه به اینکه غربالگری سرطان‌ها در سه زمینه در سطح جهانی انجام می‌گیرد، ازاین‌رو مراجعه جهت غربالگری 3 سرطان سینه، روده و دهانه رحم به‌تمامی مردم توصیه می‌شود.

هر خانمی پس از 20 سالگی برای آشنایی با روش‌های غربالگری باید به پزشک مراجعه کند، برای سرطان‌های روده نیز تمامی افراد بالای 50 سال به‌خصوص در مردان توصیه می‌شود که کولونسکوپی از روده انجام دهند و موردبررسی قرار گیرند.

متأسفانه مردم کشور ما با این موضوع هنوز زاویه‌دارند و مقاومت می‌کنند، درحالی‌که خوشبختانه در سال‌های اخیر نتایج غربالگری‌ها باعث شده تفاوت بسیار زیادی در تشخیص زودهنگام و پیشرفت نکردن بیماری‌ها داشته باشیم، البته هنوز تا نقطه ایده آل فاصله‌داریم.

بنابراین مردم می‌توانند با مراجعه به مراکز بهداشتی یا پزشکان جراح و مرتبط در این زمینه با پیگیری نسبت به پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها اقدام کنند.

• چطور می‌توان روند ابتلا به سرطان را به روندی نزولی تبدیل کرد؟

تغییر سبک زندگی و رفتن به سمت خوردن سبزیجات و غذاهای پر فیبر در مقابل غذاهای گوشتی و پرکالری، پرهیز از مصرف قلیان، سیگار و الکل، عدم استفاده از فست فودها یا محدود کردن آن‌ها، کاهش وزن و استفاده نکردن از غذاهای نمک‌سود شده و گوشت‌های نیترات دار در کنار هم می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان را کاهش دهند.

• سخن آخر؟

سرطان مانند هر بیماری دیگری تنها نوعی بیماری به شمار می‌رود که قابل‌درمان است، بنابراین مردم نباید ترس به خود راه دهند؛ اما زمانی که سالم هستیم می‌بایست با مراجعه به سازمان‌های بیمه‌گر خود را تحت پوشش قرار دهیم و مطالبه گر درمان خوب باشیم نه درمان رایگان، به این دلیل که بیمه یک صنعت بوده و حق مردم نیز درمان خوب در سایه بیمه‌ها است، ازاین‌رو بیمه‌ها باید نظام‌مند شوند تا این جاده دوطرفه منافعی پایاپای داشته باشد.

از سوی دیگر نبود بخش رادیوتراپی در اصفهان به‌نوعی می‌تواند مطالبه مردمی باشد، چراکه نبود رادیوتراپی همچون خشکی زاینده‌رود حائز اهمیت است و عزم همگانی را می‌طلبد که تحقق آن با همکاری مردم، سرمایه‌گذار بخش خصوصی و دولت امکان‌پذیر خواهد بود.

این مصاحبه در موقع إلكتروني و شماره پانزدهم ماهنامه پزشکی از سین سرطان تا سین سلامتی منتشر شده است.