سرطان تخمدان : Ovarian cancer

نوعی از سرطان است که از تخمدان شروع می‌شود. این بیماری منجر به ایجاد سلول‌های غیرعادی می‌شود که توانایی حمله یا گسترش به دیگر بخش‌های بدن را دارند.

چندین نوع از سرطان‌های تخمدان وجود دارد؛ از جمله سرطان اپی‌تلیال، سرطان بوردرلاین و سرطان سلول‌های زاینده.

شایعترین نوع، سرطان سلول‌های اپیتلیال یا سلول‌های پوشش‌دهنده تخمدانها است و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد سرطان‌های تخمدان از این نوع هستند.

سرطان‌های بوردرلاین یا سرطان سلول‌های بنیادین، سرطان‌های نسبتاً خوش‌خیم‌تر و کم‌خطرتری هستند که با یک جراحی کوچک قابل درمانند.

سرطان سلول‌های زاینده یا جرم سل تخمدان هم بین ۵ تا ۱۰ درصد سرطان‌های تخمدان را تشکیل می دهد و در سلول‌هایی که در آینده به تخمک تبدیل می‌شوند، رخ می‌دهد.

مراحل سرطان تخمدان

مرحله سرطان تخمدان را بر حسب این که سرطان تا چه میزان به سایر ارگان ها یا بافت ها سرایت کرده تعیین می کنند. این فرآیند معمولاً طی عمل جراحی انجام می شود. مراحل تعریف شده در مورد سرطان تخمدان به شرح ذیل است:

مرحله ۱: سرطان فقط به تخمدان ها محدود شده است.

مرحله ۲: سرطان به رحم و یا ارگان های لگنی سرایت کرده است.

مرحله۳: سرطان به غدد لنفاوی یا نسوج شکم سرایت کرده است.

مرحله۴: سرطان به اندام های دورتر بدن مانند کبد و یا ریه ها سرایت کرده است.

سرطان تخمدان قابل معالجه است بخصوص اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. با معالجه و بهبود سرطان، بسیاری از زنان می توانند زندگی طولانی و رضایت بخشی داشته باشند حتی با سرطان پیشرفته تخمدان.

درجات سرطان

سلول های سرطانی یک رشته عملیات گسترده ای را نشان می دهند. به میزان مختلف رشد می کنند و ممکن است به قسمت های دیگر بدن پخش شوند و یا نه. درجات سرطان نشان می دهد که سلول های سرطانی با چه سرعتی رشد می کنند و تا چه اندازه سلول های رشد کرده شبیه سلول های سالم هستند «تمایز داده شده» نامیده می شوند).

سه درجه سرطان عبارتند از:

درجه اول ـ میزان کم یا خوب تمایز داده شده. یعنی سلول های سرطانی منظم هستند و معمولاً پخش نمی شوند.

درجه دوم ـ میزان متوسط یا نسبتا تمایز داده شده. یعنی سلول های سرطانی ممکن است از تومور جدا شده (جهش کرده) و در ناحیه لگن خاصره و شکم پخش شوند.

درجه سوم ـ درجه بالا یا تمایز داده نشده. این نوع تومور بیشترین سلول های سرطانی تهاجمی را دارا می باشند. یعنی سلول های سرطانی خیلی سریع پخش می شوند.

عوامل خطرآفرین
۱- نداشتن فرزند و باردار نشدن، دخترانی که ازدواج نمی‌کنند یا پس از ازدواج باردار نمی‌شوند بیشتر درمعرض ابتلا به این بیماری هستند.

۲- هرقدر سن بالاتر رود احتمال ابتلا به بیماری بیشتر می‌شود. عموما این سرطان زنان بالای ۵۰ سال را به‌خود درگیر می‌کند و بیشترین افراد مبتلا بین ۵۵ تا ۶۰ سال را دارند.

۳-داشتن سابقه ابتلا به سرطان تخمدان در یکی از افراد نزدیک خانواده از مهم‌ترین فاکتورهای ابتلا به این بیماری است. مطالعات همچنین نشان داده ابتلای نزدیکان فرد به سرطان‌‌های روده بزرگ، رکتوم، رحم یا سرطان سینه هم احتمال ابتلای فرد به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد.

۴-زنانی که برای برطرف کردن علائم دوران یائسگی تحت هورمون درمانی قرار می‌گیرند و برای آنها داروهای هورمونی صرفا استروژنی تجویز می‌شود، اگر برای ۱۰سال این هورمون‌ها را دریافت کنند احتمال ابتلای آنها به سرطان تخمدان افزایش می‌یابد.

۵-برخی تحقیقات نشان داده، داروهای تحریک‌‌کننده تخمدان‌ها که برای استفاده‌کنندگان از شیوه درمان ناباروری IVF تجویز می‌شود، احتمال بروز سرطان تخمدان از نوع بوردرلاین را افزایش می‌دهد.

۶-زنانی که به بیماری آندومتریوز مبتلا هستند احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان تخمدان دارند.

۷-زنان با اضافه‌وزن زیاد و دارای BMI بالای ۳۰ هم احتمال ابتلای بیشتری دارند.

۸-زنان پاکستانی، نروژی، ایسلندی، لهستانی و هلندی بالاترین درصد مبتلایان به این بیماری را تشکیل می‌دهند.

تشخیص بیماری

معمولاً از طریق آزمایش بافت‌برداری تأیید می‌شود که این بافت طی عمل جراحی برداشته می‌شود. یک راهبرد دیگر برای تشخیص زودرس سرطان تخمدان سونوگرافی از راه واژن است- که در آن مولد امواج صوتی به درون واژن فرستاده می‌شود تا تصاویر سونوگرافی از تخمدان به دست آید.

این تکنیک می‌تواند تومورهای را مکان‌یابی کند، اما اغلب تومورهای تخمدانی سرطانی نیستند، و تنها راه برای افتراق دادن تومورهای سرطانی و خوش‌خیم جراحی است.

بنابراین بیماریابی از طریق سونوگرافی از راه واژن به تنهایی باعث خواهد شد،‌ به ازای هر مورد تشخیص سرطان تخمدان تعداد زیادی جراحی‌های غیرضروری انجام شود. در مقابل استفاده غربالگری برای سرطان روده بزرگ و سرطان گردن رحم (به ترتیب از طریق کولونوسکوپی و پاپ اسمیر) می‌تواند بدون انجام جراحی عمده سرطان‌ها را تشخیص دهد.

به هر حال هیچ آزمایشی کامل نیست، و هر روشی که استفاده شود، برخی از زنانی که سرطان تخمدان ندارند، کارشان به جراحی خواهد کشید.

علایم

۱-افزایش ناگهانی سایز شکم و علائم شبیه به نفخ شکم

۲-درد دائمی و گنگ در ناحیه شکم و زیر شکم

۳-سیر شدن پس از خوردن مقدار بسیار کم غذا

۴-مشکل در بلع غذا

۵-علائم ادراری از جمله احساس فوریت و تکرر ادرار

۶-تغییر در شیوه معمول دفع

۷-درد پشت به همراه احساس خستگی عمومی
به علت قرار گرفتن تخمدان ‌ها در عمق لگن، علایم سرطان تخمدان دیر ظاهر می ‌شود. مهم‌ ترین علامت آن، وجود یک توده یا تومور در داخل لگن به هنگام معاینه است که ممکن است با درد و فشار در لگن، یبوست یا تکرر ادرار، خود را نشان بدهد. درد شدید در قاعدگی و درد در موقع مقاربت ممکن است از علایم دیگر این تومورها باشد. بنابراین توجه به علایم فوق اهمیت دارد و به خصوص خانم‌ ها در صورت احساس بزرگی شکم حتما باید مورد بررسی قرار گیرند. اختلالات قاعدگی و خون‌ ریزی در خانم‌ های مُسن که سال‌ ها است یائسه شده‌ اند از دیگر علایم این تومورها است. متاسفانه وقتی تومور تخمدان موجب بزرگی شکم، خون ‌ریزی یا وجود مایع در شکم می ‌شود ممکن است مدت‌ ها از شروع بیماری گذشته باشد، بنابراین به کلیه خانم‌ ها در سنین باروری و پس از یائسگی باید توصیه کرد که حتی در صورتی که هیچ‌ گونه مشکلی ندارند حداقل سالانه مورد معاینات لگنی انجام پاپ ‌اسمیر قرار گیرند و در صورت شک به توده‌ های لگنی، سونوگرافی رحم و تخمدان ‌ها خصوصا به طریق واژینال برای بررسی دقیق، انجام شود.

علت این سرطان

علت آن در تمام موارد قابل تشخیص نیست. ارتباط ژنتیک و ارثی در برخی انواع سرطان تخمدان وجود دارد. بنابراین اگر در مادر یا خواهر یک خانم، سابقه سرطان تخمدان وجود داشته باشد، خطر ابتلا در ایشان بیشتر از سایر افراد است. چاقی و مصرف غذاهای چرب هم در افزایش سرطان‌ های مختلف از جمله سرطان تخمدان موثر است. سرطان تخمدان در خانم‌ هایی که زایمان نداشته ‌اند بیشتر از کسانی است که بارداری و زایمان داشته ‌اند. بلوغ زودس و یائسگی دیررس هم خطر این سرطان را افزایش می ‌دهد. مصرف قرص ‌های ضدبارداری ممکن است در کاهش سرطان تخمدان نقش داشته باشد و کسانی که از قرص‌ های ضدبارداری استفاده می‌ کنند کمتر به این سرطان مبتلا شوند.

درمان

درمان اصلی سرطان تخمدان جراحی است البته جراحی برای برداشتن کانسر یا تخمدان‌ها ممکن است با درمان تکمیلی به صورت رادیوتراپی همراه شود. اگر پزشکان به باقی ماندن سلول‌های سرطانی در محل یا مجاورت آن شک داشته باشند برای بیمار درخواست رادیوتراپی می‌کنند.
در خانم‌ های یائسه برداشتن رحم و لوله‌ ها و تخمدان ‌های دو طرف و نمونه‌ گیری از قسمت‌ های مختلف لگن و شکم انجام می‌ شود.

در خانم‌ های جوان در صورتی که سرطان زود تشخیص داده شود، می ‌توان رحم را حفظ کرد تا در سال‌ های بعد بارداری داشته باشد.

یکی از نکات اصلی در انتخاب شیوه درمان تمایل بیمار به داشتن فرزند پس از بیماری است. در صورتی که فرد بخواهد صاحب فرزند شود پزشکان باید به احتمال درمان او بدون برداشتن تخمدان‌هایش فکر کنند البته عامل اصلی در تصمیم‌گیری در این مورد مرحله و میزان پیشرفت سرطان است. در واقع در زنان جوانی که در مرحله ابتدایی سرطانشان تشخیص داده شده‌ است می‌توان با حفظ تخمدان به خارج کردن سرطان فکر کرد. پس از جراحی برداشتن سرطان تخمدان فرد ممکن است همچنان احساس درد شکمی داشته باشد که برای او به مدت چند هفته داروهای مسکن تجویز می‌شود. احساس برگشتن به حالت طبیعی و وضعیت طبیعی بدن ممکن است تا چند هفته پس از انجام این جراحی وجود نداشته باشد.

گاهی هم ممکن است پزشکان برای بیمار درخواست شیمی‌درمانی کنند که شیمی‌درمانی یا از راه تجویز دهانی یا به‌وسیله تزریق وریدی یا از راه گذاشتن لوله کوچکی در شکم فرد بیمار انجام می‌شود.در شیمی درمانی با استفاده از دارو، سرطان معالجه می شود. بعضی وقت ها قبل از جراحی، شیمی درمانی اجرا می شود تا تومور (توده) را کوچک کنند. بیشتر وقت ها بعد از عمل جراحی از شیمی درمانی استفاده می شود تا تومور را کوچک کرده و علایم سرطان را کم کنند تا زنان بتوانند از زندگی و سلامت خود لذت ببرند.

برای بیشتر افراد شیمی درمانی به طور سرپایی هر سه یا چهار هفته انجام می شود که یک سیکل نامیده می شود. یک دوره کامل شیمی درمانی شامل شش یا تعداد بیشتری سیکل می باشد. مثلاً ممکن است شخص اولین سیکل شیمی درمانی را انجام دهد، سپس سه هفته صبر کند و بعد دومین سیکل را انجام دهد. در طی هر سیکل، پزشک آزمایشاتی را انجام می دهد تا مطمئن شود که معالجه مؤثر بوده است. این آزمایشات شامل معاینات جسمی، آزمایش های خون و عکس برداری با اشعه ×می باشد.

شیمی درمانی می تواند باعث عوارض جانبی شود که مهم ترین آنها کم خونی، دردهای بدن، خستگی، تهوع، احتمال عفونت (ناشی از باکتری نه ویروس)، تغییر در حس دست ها و پاها (بیماری اعصاب) می باشد.

پرتودرمانی

در پرتودرمانی اشعه با انرژی بالا از دستگاه اشعه × برای کشتن سلول های سرطانی به کار برده می شود. با توجه به نوع سرطان، پزشک بعد از عمل جراحی برای خلاص شدن از شر سلول های سرطانی که ممکن است در بدن مانده باشند توصیه می کند. مثلاً برای نابود کردن سلول های سرطانی «میکروسکپی» که ممکن است هنوز در شکم یا لگن خاصره (حفره صفاق) مانده باشد.

آیا می دانید بهترین متخصص سرطان در اصفهان فعالیت دارد
آیا می دانید سرطان روده را باید در اصفهان درمان کنید
آیا می دانید بهترین متخصص سرطان سینه در اصفهان می باشد